Het zogenaamde burgemeestersreferendum was van 2001 tot en met 2008 een halfbakken verkiezing over de voordracht van een Nederlandse burgemeesterskandidaat aan de Kroon. Dit was zo slecht vormgegeven, en de keuze zo beperkt (er stonden vaak twee kandidaten van dezelfde politieke partij tegenover elkaar), dat de animo onder de burgers vaak zeer matig was en de opkomstdrempel bij 3 van de 8 gehouden burgemeestersreferenda niet gehaald werd. In 2008 werd het afgeschaft.Wat deugde er allemaal niet aan?
Het was geen referendum
Het ‘burgemeestersreferendum’ was in werkelijkheid een halfbakken verkiezing en geen referendum. Bij een verkiezing worden volksvertegenwoordigers of bestuurders gekozen die vervolgens de inhoudelijke besluiten nemen (vertegenwoordigende democratie). Bij een referendum nemen de burgers zelf inhoudelijke besluiten (directe democratie).
Het burgemeestersreferendum heette vooral zo omdat de wet eisen stelt aan verkiezingen, zoals dat iedereen zich kandidaat kan stellen en dat de uitkomst bindend is. Het ‘burgemeestersreferendum’ voldeed daar totaal niet aan (dat was ook net het probleem) en mocht het dus wettelijk ook geen verkiezing heten. Bovendien is het referendum onder de bevolking erg populair en wilde men daarop meeliften.
Politici bepaalden veel te veel
Het was het gemeentebestuur dat bepaalde óf er een burgemeestersreferendum gehouden werd. Vervolgens kon niet iedereen zichzelf direct kandidaat stellen voor de verkiezing, maar bepaalde een commissie welke twee kandidaten mochten deelnemen.
Bij bijvoorbeeld Tweede Kamerverkiezingen zou zo’n gang van zaken leiden tot woedende krantencommentaren en demonstraties. Stel je voor dat echte verkiezingen alleen gehouden werden indien het de politici uitkwam, dat een commissie kon bepalen dat GroenLinks of de SGP helaas niet mee mocht doen maar dat de verkiezing uitsluitend ging tussen CDA of VVD, en dat de uitkomst bovendien niet bindend was?
De uitkomst was niet bindend
Hoewel de uitkomst van de ‘burgemeestersreferenda’ steeds gevolgd werd – zelfs in de drie gevallen waarbij de opkomstdrempel niet gehaald werd – was de uitslag formeel slechts een advies aan de gemeenteraad en de daarop volgende voordracht van de gemeenteraad weer een advies aan de regering.
Maar als burgers van te voren geen zekerheid hebben dat de uitkomst ook wordt gevolgd, heeft dit al snel een negatief gevolg voor de opkomst. Vervolgens kunnen politici weer klagen over het slechte functioneren van het instrument en hebben ze weer een reden om burgerparticipatie nog verder te verminderen. Zo wordt de onwil van politici om democratie in praktijk te brengen, een self-fulfilling prophecy.
Gehouden ‘burgemeestersreferenda’
Download hier een overzicht van de 8 gehouden burgemeestersreferenda.
Externe links
