Hoezo meer democratie? je bent een democratie of niet, toch?
Democratie betekent dat het volk regeert of kiest wie regeert. De meeste landen hebben een representatieve (vertegenwoordigende) of indirecte democratie.
Maar het is ook mogelijk om mensen meer zeggenschap te geven, bijvoorbeeld met directe en participatieve vormen van democratie.
Ons doel is om mensen zoveel mogelijk zeggenschap te geven en daar is zeker ruimte voor in Nederland. Daarom heten wij Meer Democratie.
Wat voor organisatie is Meer Democratie?
Wij zijn onafhankelijk, politiek neutraal en zetten ons volledig in voor meer zeggenschap voor de mensen in Nederland.
Ons doel is dat de besluiten die ons aan gaan zo democratisch mogelijk worden genomen - door parlementen, en nog liever door burgers zelf.
Hierover voeren wij campagnes, zoeken wij de publiciteit en proberen wij de politieke partijen in de juiste democratische richting te beïnvloeden.
Waarom worden jullie niet een politieke partij?
Politieke partijen zijn niet de oplossing voor het gebrek aan zeggenschap. Wij zien het huidige partijenstelsel als deel van het probleem. Een politieke partij moet met andere partijen concurreren om stemmen te krijgen.
Dit maakt samenwerking van politici uit verschillende partijen lastig, zelfs als zij van goede wil zijn.
Daarom kiezen wij ervoor om zelf geen partij te zijn die aan verkiezingen deelneemt, maar een campagnegroep, die de politiek van buitenaf beinvloedt.
Wat is er mis met politieke partijen?
De politieke partijen zelf zijn niet het probleem. In een democratie zullen mensen zich altijd wel willen groeperen rondom bepaalde idealen en thema's.
Het probleem is dat politieke partijen het democratische systeem domineren via fractiediscipline en coalitiedwang door coalitieakkoorden en dergelijke.
Dat soort ontsporingen kan je goed voorkomen door burgers het laatste woord te geven. In Zwitserland hebben ze bijvoorbeeld een goed uitgewerkt referendumsysteem. Daar bestaan ook politieke partijen, maar heeft de bevolking altijd het laatste woord als ze dat wil.
Kunnen we politieke partijen niet beter afschaffen?
De meeste burgers willen niet dagelijks of wekelijks over allerlei onderwerpen meebeslissen. Meestal willen we dat politici eigen plannen hebben en de nodige besluiten nemen.
Mensen moeten wel de mogelijkheid hebben om de politiek te kunnen bijsturen als die te snel of te langzaam of in de verkeerde richting gaat.
En bij zeer complexe vraagstukken helpt het om mensen meer bij de oplossingen te betrekken, zoals met een burgerberaad met gelote burgers uit alle delen van de bevolking.
Waarom werken jullie niet samen met politieke partijen die hetzelfde willen?
De aard van ons werk vereist dat we buiten politieke partijen staan en inhoudelijk neutraal blijven over beleid. Dit is belangrijk omdat wij ons richten op de manier waarop beslissingen worden genomen.
Wij houden ons niet bezig met welk besluit of beleid het beste is, dat bepalen mensen zelf.
We kunnen andere partijen steunen op het vlak van directe democratie, maar zullen verder geen directe samenwerkingen aangaan. Wel werken we graag samen met andere maatschappelijke groeperingen en bewegingen die meer democratie wensen op voor hen belangrijke thema’s.
Verschillende vormen van democratie
Wat is representatieve democratie?
De representatieve of vertegenwoordigende democratie is de regeringsvorm waarbij de bevolking direct of indirect vertegenwoordigers kiest die namens ons het land besturen.
In Nederland is dit de Tweede Kamer, die om de vier jaar rechtstreeks democratisch wordt gekozen, de bevolking vertegenwoordigt, wetten aanneemt en de regering controleert.
De Eerste Kamer (senaat) is indirect gekozen en controleert op haar beurt de kwaliteit van die wetgeving.
Wat is directe democratie?
Bij directe democratie (ook wel rechtstreekse democratie) hebben burgers zelf direct invloed op het wetgevingsproces. Bekende voorbeelden van directe democratie zijn (beslissende) referenda of het systeem waarbij burgers zelf een burgemeester kunnen kiezen.
Zwitserland is een goed voorbeeld van een directe democratie. Daar hebben burgers de mogelijkheid om door middel van bindende referenda over allerhande staatszaken te stemmen. Ook kunnen burgers met een volksinitiatief zelf onderwerpen aandragen.
Op basis van deze referenda wordt de meeste wetgeving ontworpen, vastgesteld en uitgevoerd. In de praktijk komt buiten Zwitserland en bepaalde Amerikaanse deelstaten directe democratie nauwelijks voor.
Wat is participatieve democratie?
Burgerpanels, burgerbegroten en burgerberaden zijn voorbeelden van participatieve democratie. Het heette lang ‘inspraak’, maar dat wordt te vaak als een minimale vorm van participatie beschouwd.
Bij geode participatie worden burgers in een vroeg stadium actief betrokken bij het bedenken en maken van beleid en het selecteren van mogelijke opties. Met goede spelregels kunnen zij er voor zorgen dat er vernieuwende maatschappelijke oplossingen uit de bus komen voor vraagstukken waar het partij-politieke bestel niet uitkomt.
Een gelote burgerberaad (ook bekend onder de naam G1000) is een moderne toepassing van verregaande vorm van participatie.
Zijn jullie ook voor meer democratie in organisaties, scholen en het bedrijfsleven?
Wij richten ons primair op de overheid en veel minder op andere delen van de samenleving. Daarbij zijn organisaties en groepen natuurlijk vrij om voor zichzelf te besluiten een democratische beslissingsvorm te hanteren, maar dat is niet de focus van ons werk.
Zijn burgerberaden goed voor de democratie?
Gelote burgerberaden zijn de laatste jaren sterk in de belangstelling gekomen. Wij zijn voorstanders zolang ze goed zijn opgezet. Wat ons betreft worden de uitkomsten van een burgerberaad breed teruggelegd bij de samenleving door er een (vorm van) referendum over te organiseren (liefst bindend).
Een goed ontworpen burgerberaad is autonoom in haar werkwijze, haar keuze van informanten en adviseurs en het advies dat zij uitbrengt.
Niet alleen politici mogen burgerberaden kunnen initiëren; ook burgers moeten het recht hebben om via handtekeningen een burgerberaad bijeen te laten roepen over een bepaald thema.
Is een burgerberaad beter dan een referendum?
Sommige voorstanders van burgerberaden wijzen directe democratie via referenda en volksinitiatieven af en zien burgerraden als vervanging daarvan. Wij zijn het nier niet mee eens.
Burgerberaden leiden niet tot een breed publiek debat en directe betrokkenheid van grote groepen burgers. Verkiezingen en referenda doen dat wel.
Burgerberaden moeten gezien worden als een eigenstandige aanvulling op de representatieve democratie, referenda en andere democratische instrumenten.
Hebben burgers wel genoeg kennis om zelf over complexe zaken mee te kunnen beslissen?
In een directe democratie worden de voorstellen geschreven door deskundigen; hetzij door het parlement (bij een correctief referendum), hetzij door maatschappelijke organisaties of andere verbanden (bij een volksinitiatief).
Leken hoeven alleen maar een geinformeerde keuze te maken, waarbij het natuurlijk cruciaal is dat de informatie waar zij de keuze op baseren goed toegankelijk is.
Met de grote vrijheid en variatie van de pers in Nederland vertrouwen wij erop dat de informatiebronnen in balans zijn waardoor mensen zich breed kunnen informeren.
Ik vrees dat er veel domme mensen zijn. Hoe kunnen wij gewone burgers vertrouwen om slimme keuzes te maken?
Meer Democratie gelooft in de wijsheid van de groep. Zwitserland en tientallen Amerikaanse deelstaten laten al ruim 100 jaar zien dat directe democratie in de praktijk prima werkt.
Als mensen echt zo dom waren dan zou het in Zwitserland (dat al 150 jaar zo'n beetje per referendum wordt bestuurd) een chaos moeten zijn. In werkelijkheid is het één van de best georganiseerde en succesvolste landen ter wereld.
Daarom vertrouwen wij dat met directe democratie mensen wijzere beslissingen maken voor zichzelf en hun medeburgers. De basis van een democratie is het vertrouwen hebben in het oordeelsvermogen van burgers. Anders zouden we ook verkiezingen moeten afschaffen.
Politici en experts weten meer over beleid dan de gemiddelde burger, hun werk moet je niet aan leken overlaten.
Ook in een directe democratie worden de voorstellen geschreven door deskundigen; hetzij door het parlement (bij een correctief referendum), hetzij door maatschappelijke organisaties of andere verbanden (bij een volksinitiatief).
Wel hebben leken en deskundigen een gelijke stem erover, om de eenvoudige reden dat iedereen in gelijke mate door wetten wordt geraakt.
Het referendum
Leidt een referendum niet tot polarisatie met een ja/nee formulering van een complexe vraag?
Een referendum triggert een brede publieke discussie en onder invloed daarvan kunnen standpunten verschuiven en wetgeving verbeteren.
Een goed referendum gaat altijd van een onderliggend (wets)voorstel uit, kortom van een heel set aan regels waarin ook voorwaarden en uitzonderingen voor een maatregel kunnen worden opgenomen.
Dat geeft veel meer ruimte voor nuance en kan tot andere besluitvorming leiden dan je op grond van een simpele opiniepeiling zou verwachten.
Voor directe democratie heb je meer politiek geinformeerde en betrokken mensen nodig dan wij hebben.
Het is niet zo dat Zwitsers zoveel betere genen hebben en daarom meer deskundig en verantwoordelijk zijn in politieke zaken. Zij hebben het geleerd door het te doen.
Uit onderzoek blijkt dat deelname aan referenda een fors effect heeft op politiek-maatschappelijke kennis van burgers. (Van alle bevolkingen in Europa weten Zwitsers het meeste over de EU hoewel ze er zelf geen lid van zijn.)
Zeggen dat de bevolking eerst veel kennis van zaken moet krijgen voor je directe democratie invoert, is net als zeggen dat iemand eerst moet leren zwemmen en daarna pas het water in mag.
Een referendum leidt tot resultaten zoals Brexit, dat willen we toch niet?
Het is ons een doorn in het oog dat de Brexit als voorbeeld wordt genoemd van het slecht functioneren van referenda.
De Brexit was geen echt referendum maar een plebisciet: een top-down stemming dat door politici van bovenaf werd uitgeschreven. Er lag geen uitgewerkt voorstel aan ten grondslag en het doel ervan was om eigen interne verdeeldheid (binnen de Conservatieven) te beëindigen.
Geen enkele directe democraat is voorstander van plebiscieten en wij dus ook niet. Referenda horen door burgers aangevraagd te worden of door de grondwet voorgeschreven en horen te gaan over uitgewerkte (wets)voorstellen.
Leidt het referendum tot meer verdeeldheid en populisme?
In werkelijkheid kunnen referenda juist een antwoord bieden op het populisme. Als je ze op de juiste wijze organiseert maken ze een zakelijk debat mogelijk.
Mensen kunnen samen in gesprek gaan over concrete thema's en burgers die ontevreden zijn krijgen een concreet handelingsperspectief. Ze halen daarmee de noodzaak weg om te stemmen op een 'sterke man' die belooft wel even de bezem door de tent te halen.
Vaak voelen mensen zich niet of te weinig gehoord, juist ook door groepen in de samenleving die behoren tot een minderheid of sociaal economisch zwakker staan. Deze machteloosheid vertaalt zich ofwel in afhaken in de democratie of tot een proteststem op partijen die eenduidige oplossingen zeggen te hebben.
Zie ook: argumenten voor en tegen het referendum
