Opkomstdrempel
Van de opkomstdrempel van 30 procent – die pas op het allerlaatste moment door PvdA-senatoren in de wet werd ingevoegd - zegt de Kiesraad terecht dat deze zorgt voor strategisch stemgedrag en de daaruit voortkomende verwarring. “Een opkomstdrempel werkt altijd verkeerd, omdat ze onder andere boycotacties uitlokt en het mandateringsprincipe ontkent. Maar zo’n drempel is ook nog eens onlogisch bij een niet-bindend referendum, omdat het halen van de opkomstdrempel impliceert dat de uitslag staat”, aldus Dubbelboer.
Handtekeningeninzameling via DigiD
Handtekeningeninzameling via het internet is nu al mogelijk door de applicatie van GeenPeil – de methode is door regering en Kiesraad geaccepteerd. Maar het is verre van ideaal en ook zeer omslachtig omdat de initiatiefnemers nu de digitaal ingezamelde formulieren moeten uitprinten en inleveren bij de Kiesraad, waarna die de formulieren weer inscant.
Dit systeem moet beter en de Kiesraad raadt hiervoor terecht DigiD aan en stelt dat daarnaast de papieren handtekeningeninzameling moet blijven bestaan. Meer dan 12 miljoen Nederlanders (ofwel bijna de hele volwassen bevolking) heeft DigiD.
Verkeerd advies inzake tussenstanden
Hieraan voegen we meteen toe dat de Kiesraad op een belangrijk punt de mist in gaat. De Kiesraad vindt dat expliciet moet worden vastgelegd dat zij geen tussenstanden hoeft te geven van ingediende handtekeningen tijdens de lopende campagne.
Dat is, in combinatie met invoering van DigiD, een achteruitgang. In de huidige situatie (papieren handtekeningeninzameling op straat plus de app van GeenPeil) hebben de initiatiefnemers (grotendeels) wel overzicht over de aantallen inzamelde handtekeningen. Die informatie hebben zij nodig om een normale campagne te voeren, dat is in andere landen ook zo geregeld, en het mag niet zo zijn dat tegelijk met de invoering van DigiD het zicht op tussenstanden bij handtekeningeninzameling verdwijnt. Dat zou de facto een hogere drempel betekenen en die is internationaal gezien al hoog.
Aantallen stembureaus
De Kiesraad stelt wel terecht dat gemeenten niet zomaar zelf mogen bepalen hoeveel stembureaus ze bij een referendum openen. Bij het Oekraïne-referendum openden enkele gemeenten maar 10 procent van het aantal stembureaus en gaven minder uit dan de rijksoverheidscompensatie die ze ontvingen. Hiervoor moet de regering richtlijnen geven, aldus de Kiesraad.
Blanco stemmen
Verder wil de Kiesraad onder meer onderzoek naar de mogelijkheid van een blanco stem op het stembiljet. Nu kunnen kiezers alleen ‘voor’ of ‘tegen’ stemmen.
Lees het volledige onderzoek hier.
