Teken de petitie voor behoud van de referendumwet hier!

Uit het op 10 oktober 2017 gepubliceerde coalitie-akkoord blijkt dat de geruchten kloppen: de regering wil onze prille referendumwet de nek omdraaien. Ze laadt de verdenking op zich dit vooral te doen omdat de uitkomst van het Oekraïne-referendum anders was als de regering gehoopt had. Indien de bevolking "ja" had gezegd tegen het Oekraïne-verdrag, dan was er niets aan de hand geweest.

Referendum over het referendum

De regering liet er geen gras over groeien en stuurde al op 20 december 2017 de intrekkingswet (die nodig is om de referendumwet in te trekken). Hieruit bleek dat de regering niet alleen met de botte bijl de referendumwet wil intrekken, maar ook wil voorkomen dat er over de afschaffing van het referendum nog een referendum gehouden kan worden.

Op zich is dat namelijk gewoon mogelijk. Een referendum aanvragen kan/moet in de tussentijd NA de goedkeuring en bekrachtiging van een wet en VOORdat hij in werking treedt. De Wet Raadgevend Referendum regelt een "pauze"  tussen de bekrachtiging en de inwerkingtreding van elk nieuw referendabel wetsvoorstel, om de kiezers gelegenheid te geven handtekeningen in te dienen voor een referendum. Er zijn enkele onderwerpen uitgezonderd van referenda, maar de intrekking van het referendum is geen uitgezonderd onderwerp. Dus onder normale omstandigheden is het zo dat de intrekkingswet, op het moment dat hierover een referendum kan worden aangevraagd, nog niet in werking getreden en bestaat de Wet Raadgevend Referendum nog.

De regering weet echter dat wij en anderen een referendum over de afschaffing van het referendum willen aanvragen, en heeft in de intrekkingswet 2 juridische trucs toegepast om dit te voorkomen: 

1. In artikel V van de intrekkingswet staat doodleuk dat de Wet Raadgevend Referendum niet van toepassing is op de intrekkingswet. In 2002, toen de regering de Tijdelijke Referendumwet op dezelfde manier wilde intrekken, gaf de Raad van State in haar advies aan dat die constructie niet opging omdat de intrekkingswet pas in werking treedt NADAT op grond van de Tijdelijke Referendumwet een referendum kon worden aangevraagd, en de Tijdelijke Referendumwet bleef bestaan tot de intrekkingswet in werking treedt.

2. Om dit te ondervangen, zegt artikel VI van de intrekkingswet dat deze met terugwerkende kracht (tot aan de bekrachtiging) in werking treedt en dus met terugwerkende kracht alsnog een referendum over de intrekkingswet onmogelijk maakt.

Deze constructie is heel dubieus. Er zijn weliswaar gevallen waarin een wet met terugwerkende kracht mag ingaan, maar dit mag slechts in heel bijzondere gevallen en de intrekking van het referendum valt daar niet onder. Overigens is het ook heel merkwaardig dat de Raad van State nu zegt dat haar advies uit 2002 niet correct was, en de onder (1) genoemde constructie nu wel goedkeurt.

Wij verzetten ons!

Meer Democratie trekt alles uit de kast om de referendumwet te redden:

• We hebben een petitie gelanceerd tegen de afschaffing van het referendum die inmmiddels door bijna 35.000 Nederlanders is getekend. Teken hem hier.
• We lobbyen onder Tweede Kamerleden en senatoren om hen te laten inzien dat de manier waarop de regering het referendum wil afschaffen, niet koosjer is - alleen om rechtsstatelijke redenen al niet.
• We zoeken zoveel mogelijk de publiciteit.
• We bereiden een rechtszaak voor tegen de Staat om minimaal af te dwingen dat een referendum over de afschaffing van het referendum toegelaten wordt.

Factcheck: de argumenten van de regering voor afschaffing van het referendum

Thijs Vos, politicoloog en als onderzoeker verbonden aan Meer Democratie, heeft de argumenten van de regering voor de afschaffing van het referendum gecheckt op hun waarheidsgehalte. Zijn conclusie: "De argumenten van het kabinet zijn niet steekhoudend en zeer beperkt onderbouwd. De beweringen dat het referendum enkel een opmaat naar een bindend referendum is en dat kiezers niet begrijpen dat het om een raadgevend referendum gaat kloppen niet. Bij andere beweringen worden problemen ten onrechte aan het instrument an sich toegeschreven, terwijl dit het gevolg is van een specifieke context of weeffouten in de wet. Meer in het algemeen valt op dat het kabinet zich wel heel erg baseert op de enkele ervaring van het Oekraïne-referendum. In Nederland is er nog weinig ervaring opgedaan met nationale referenda. Op basis van één casus kun je natuurlijk geen conclusies trekken over de zin of onzin van het raadgevend referendum." Lees de hele factcheck hier.

De draai der partijen: referendumstandpunten van de coalitiepartijen vóór en ná de verkiezingen

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van  maart 2017 wonnen de politieke partijen die zich in hun verkiezingsprogramma vóór het referendum uitspraken, 90 van de 150 zetels. Een aanzienlijke meerderheid van 60% voor het referendum dus. Maar... Vervolgens kwam er een regeerakkoord tot stand waarin een Kamermeerderheid zich juist uitsprak voor afschaffing van het referendum. Dit kwam vooral door een draai van 180 graden van D66. Maar ook andere partijen maakten een draai als het op het referendum aankomt, of hielden zich wijselijk stil over hun onpopulaire standpunt contra het referendum. Thijs Vos en Arjen Nijeboer beschrijven deze gang van zaken in hun paper De draai der partijen die hier is te downloaden.

Argumenten voor behoud van het referendum 

Er pleiten veel zaken voor behoud van de referendumwet. Thijs Vos zet de belangrijkste in deze paper op een rij.

Dossier Referendum

Meer over het referendum in Nederland leest u hier: Dossier Referendum